آشنايي

صفحات ليوسفر دائما نسبت به هم در حال حرکت اند و در بعضي نقاط، از يکديگر دور و در نقاطي ديگر به يکديگر نزديک مي شوند.

همچنين با جدا شدن و يا متصل شدن قاره ها، شکل ظاهري سطح زمين مرتبا در حال تغيير است.

براي اولين بار، وگنر در سال 1916 عنوان کرد که در زمان قديم، کليه خشکي هاي زمين به يکديگر مصل بوده و خشکي عظيم واحدي

به معني زمين) را تشکيل مي داده است. (Gaea) با معني همه و گه آ (pan) موسوم به پانگه آ (مرکب از دو کلمه يوناني پان

در سال 1937 ، دو توات ضمن مطالعه وضعيت آب و هواي گذشته، نشان داد که بر اساس اطلاعات حاصله از اين مطالعات، تمام خشکي

هاي شمالي و نيز تمام قاره هاي جنوبي در زمان هاي قديم به يکديگر متصل بوده اند. وي کلمه گندوانا را براي ابر قاره جنوبي، و واژه

لوراسيا را براي ابر قاره شمالي به کار برد.

بديهي است از زمان قديم تا کنون مرتبا ليتوسفر و در نتيجه موقعيت قاره که در حال تغيير بوده است اينک به شرح وضعيت صفحات

ليتوسفر در گذشته، حال و آينده مي پردازيم:

وضعيت صفحات در گذشته

الف- قبل از دوران روم: به نظر مي رسد که تا اوايل دوران دوم، تمام قاره ها به يکديگر متصل بوده و ابر قاره واحد پانگه آ را تشکيل مي

داده اند.

عده اي از دانشمندان معتقدند که، گر چه در پايان پرمين (حدد 225 ميليون سال پيش) تمام خشکيها ظاهرا به هم متصل بوده اند ولي در

حقيقت، از دو قاره بزرگ لوراسيا و گندوانا، کم مجاور يکديگر قرار داشته اند

ب- ترياس: در اواسط ترياس، يعني حدود 200 ميليون سال قبل قاره پانگه آ شروع به تقسيم شدن کرد. وضعيت خشکيها در اواخر ترياس

نشان داده شده است. در اين زمان، قاره عظيم به دو قاره لوراسيا و گندوانا تقسيم شد که قاره اخير، در نتيجه پيدايش اقيانوس هند به دو

قسمت گندواناي غربي (شامل افريقا و امريکاي جنوبي) و شرقي، تقسيم گرديد. در عين حال، شبه قاره هند نيز از قاره قطب جنوب جدا

شد. در اين زمان، قاره هاي امريکاي شمالي و اوراسيا ( لوراسيا) به يکديگرمتصل بودند.

ج- ژوراسيک: در دوره ژوراسيک، اقيانوس اطلس جنوبي شروع به گسترش کرد که در نتيجه آن، قاره هاي افريقا و امريکاي جنوبي از

يکديگرجدا شدند.

درنتيجه چرخش قاره اوراسيا، درياي تتيس موجود بين اين قاره و آفريقا، باريکتر شد.

د- کرتاسه: در پايان کرتاسه ( 65 ميليون سال قبل) اقيانوسي واقع بين دو قاره آفريقا و آمريکاي جنوبي کاملا گسترش يافت و عرض آن بالغ

بر 3000 کيلومتر گرديد. در اين زمان، تمام قاره ها تقريبا موقعيت کنوني خود را به دست آوردند و آمريکاي شمالي نيز از اوراسيا شروع

به جدا شدن کرد. و با اين وجود قاره استراليا به خشکي هاي جنوبي و گرينلند به اروپا متصل بود.

درياي مديترانه کم و بيش وضعيت امروزي خويش را پيدا کرد و درياي تتيس، تقريبا به طور کامل مسدود شد.

ه- دوران سوم: در دوران سوم، درياهاي جديدي در نتيجه گسترش و دور شدن صفحات به وجود آمده و پشته هاي وسط اقيانوش اطلس

گسترش يافتند و گرينلند را از اروپا جدا کردند. همچنين سبب جدايي زلاندنو از استراليا. در همين زمان، آمريکاي جنوبي وشمالي، در مجاورت

يکديگر قرار گرفتند. لبه شمالي صفحه هند، به زير آسيا فرو رفت و سبب پيدايش کوههاي هيماليا گرديد.

در حدود 50 ميليون سال پيش، صفحه استراليا از صفحه قطب جنوب جدا شد. صفحه مزبور در حال حاضر معادل 8 سانتي متر در سال، به

طرف شمال در حرکت است.

در اواخر دوران پالئوزوئيک ، صفحه عربستان از افريقا جدا شد و بين آنها، شاخه اقيانوسي هند تشکيل شد و درياي سرخ و خليج عدن را به

وجود آورد. اين هر دو حوضه، جزو جديدترين اقيانوس اي جهان اند و کف آنها حاوي پوسته اقيانوسي است.

وضعيت فعلي صفحات ليتوسفر

گر چه اکثر حواشي صفحات اصلي و پاره اي صفحات فرعي به خوبي مطالعه و مشخص شده است ولي بعضي از مرزهاي صفحات، هنوز

به درستي معلوم نيست. بر اساس آخرين اطلاعات، در وضعيت فعلي، تعدادي صفحه بزرگ و کوچک وجود دار د که مهمترين آنها صفحات

اوراسيا، آرام، آفريقا، آمريکاي جنوبي، آمريکاي شمالي، قطب جنوب و استراليا و هند مي باشد.

وضعيت آينده صفحات ليتوسفر

يکي ازمسائل جالب، پيش بيني وضعيت زمين در آينده، با توجه به وضعي فعلي صفحات و حرکت آنهاست دو نفر از دانشمندان به نامهاي

دتيز و هولدن مطالعات زيادي در اين مورد انجام داده و بر اساس اين مطالعات، 50 ميليون سال بعد، وسعت اقيانوسهاي اطلس و هند

افزايش خواهد يافت، در صورتي که ازوسعت اقيانوس آرام کاسته خواهد شد.

اگر نحوه حرکت صفحات در آينده نيز در حد فعلي ثابت بماند، در حدود 50 تا 60 ميليون سال ديگر، سواحل غربي آمريکاي جنوبي و شمال

در تماس با فيليپين و ژاپن قرار خواهد گرفت.